Przegląd linków CC #180
Otwarta edukacja
Creative Commons w USA wystosowało otwarty list do prezydenta USA Baracka Obamy (który podpisało już kilkadziesiąt innych organizacji), w którym apelują aby wszystkie zasoby edukacyjne tworzone za środki publiczne były dostępne na wolnych licencjach jako otwarte zasoby. Choć podobne polityki i decyzje wychodziły w ostatnich latach również od samej administracji to w USA, jak i większości innych Państw, w tym Polsce, brakuje jednoznacznej, spójnej polityki otwierania zasobów edukacyjnych.
Do’s and dont’s tworzenia otwartych zasobów edukacyjnych, czyli dobre praktyki i problemy, które mogą się pojawić w siedmiu praktycznych poradach.
Podczas gdy w Polsce senat ogranicza dozwolony użytek edukacyjny, Nowozelandczycy, którzy mają go jeszcze mniej niż by biorą sprawy w swoje ręce i rozwijają pomysły, które mają maksymalnie wykorzystać potencjał otwartych zasobów edukacyjnych m.in. za pomocą wprowadzania polityk OZE w szkołach, dzięki którym otwierane jest wszystko co tworzy dana szkoła tak by mogły wykorzystać to inne szkoły i nauczyciele. Możecie nawet przeczytać taką przykładową politykę i zainspirować się nią do uruchomienia podobnej w Polsce.
Open Education Consortium dynamicznie rozwija swoje Info-Center, uporządkowaną bazę wiedzy na temat otwartych zasobów, ich wdrażania i wykorzystywania w szkolnictwie wyższym. Znajdziecie tu m.in. świetny przegląd technologicznych aspektów które należy rozważyć przed rozpoczęciem publikowania przez uczelnię czy wydział otwartych zasobów.
Otwarta kultura
Brytyjska biblioteka narodowa nie próżnuje jeśli chodzi o szukanie nowych sposobów dotarcia i promowania swoich kolekcji. Ostatnio zasoby z domeny publicznej, które w postaci wyodbrębionch grafik prezentowane są w serwisie Flickr, zaczęła też udostępniać w serwisie Tumblr pod nazwą Mechanical Curator. Na tym blogu pojawiają się losowe ilustracje i zdjęcia, które Biblioteka chce wypromować również po to by je społecznościowo otagować. (więcej…)
Zobacz też
Przegląd linków CC #179
W połowie października w Seulu spotka się globalna społeczność Creative Commons (zjazdy CC odbywają się co dwa lata), a najważniejsze wykłady wygłoszą: Lila Tretikov, dyrektorka zarządzająca Wikimedia Foundation, prof. Yochai Benkler, profesor prawa, autor książek o prawie i ekonomii dzielenia się, europosłanka Julia Reda zajmująca się europejską reformą prawa autorskiego oraz Ryan Merkley dyrektor Creative Commons.
Otwarta edukacja
1. W połowie kwietnia 2016 roku jedna z najważniejszych konferencji poświęconych otwartej edukacji, zwłaszcza tej akademickiej, będzie odbywać się w Krakowie. Akademia Górniczo-Hutnicza, jedyna polska uczelnia należącą do Open Education Consortium (dawniej Open Courseware Consortium) będzie gościć doroczny zjazd tej ogromnej sieci uniwersytetów i szkół wyższych z całego świata, które od lat tworzą i udostępniają otwarte zasoby edukacyjne i kursy.
2. 75 amerykańskich uczelni łączy się w, na razie wirtualną, sieć poświęconą otwartym podręcznikom akademickim. Open Textbooks Network zainicjowane na Uniwersytecie stanowym Minnestoty poświęcone jest pracy i wymianie doświadczeń w obniżaniu kosztów pomocy naukowych dla studentów i tworzeniu otwartych alternatyw do drogich podręczników, które w USA stanowią sporą część budżetu poświęcanego na wyższe wykształcenie.
3. Z ciekawością śledzimy projekt DigiLit Leicester, w ramach którego powstaje właśnie sieć otwartych szkół. Szkoły, które włączyły się do sieci będą wspólnie wspierać się w podnoszeniu kompetencji TIK (Technologie informacyjno-komunikacyjne), a w szczególności tych związanych z prawem autorskim i wykorzystywaniem oraz tworzeniem otwartych zasobów edukacyjnych.
4. W sieci dostępny jest już najnowszy numer czasopisma naukowe poświęconego otwartym praktykom edukacyjnym Open Praxis. W 7 numerze znajdziemy m.in. artykuł o doświadczeniach z remiksowania kursów online przez różnych prowadzących oraz roli międzynarodowego ruchu na rzecz otwartego rządu Open Government Partnership w otwieraniu zasobów edukacyjnych finansowanych ze środków publicznych.
Otwarta kultura
5. Mechanizm CC0 co raz skuteczniej rozprzestrzenia się wśród instytucji kultury. W Stanach Zjednoczonych metadane swojej kolekcji przekazała (dokładnie tłumacząc dlaczego) MoMA czyli Museum of Modern Art. (więcej…)
Zobacz też
Muzeum Historii Polski i pierwsza taka polityka otwartości
Mało osób wie, że jednym z pierwszych projektów Muzeum Historii Polski była… internetowa baza danych. Pracownicy MHP planując pierwsze wystawy i kolekcję muzeum potrzebowali łatwego dostępu do źródeł naukowych o historii. Dziś Muzeum, które niebawem doczeka się swojej fizycznej siedziby, realizując podobne projekty ma już dyspozycji zestaw procedur, a co najważniejsze – własną politykę otwartości. Dokument, który określa zasady, na jakich instytucja ta pozyskuje prawa do utworów i w jaki udostępnia je swoim odbiorcom. Nie tylko robi to otwarcie w sieci, ale również z szerokim prawem do ich wykorzystywania i remiksowania. W procesie, który do tego doprowadził, pomagał zespół Creative Commons Polska i Centrum Cyfrowego.
“Muzeum dąży do jak najszerszego otwarcia zasobów, upublicznienia efektów pracy i wdrożenia najwyższych standardów jakości w dziedzinie udostępniania treści, aby wszystkie zainteresowane osoby mogły mieć szeroki dostęp do zasobów muzealnych oraz możliwość zaangażowania się w działania organizacji. ”
BazHum, baza od której wszystko się zaczęło, miała za zadanie zebrać opisy zawartości społecznych i historycznych czasopism naukowych, ze wszystkimi artykułami, od pierwszego do ostatniego numeru. Dziś BazHum, o którym mowa, szykuje się do udostępnienia pełnych tekstów wielu z nich. To co miało pomóc przy organizacji wystaw okazało się wspólną potrzebą innych instytucji i indywidualnych badaczy, co więcej, wpisało się w ogromny, światowy ruch otwartej nauki.
Muzeum, którego siedziba stanie na terenie warszawskiej cytadeli, jest obecne w sieci w wyjątkowy sposób. Nie tylko za sprawą cyfrowych wystaw, ale również projektów wydawniczych, edukacyjnych, naukowych oraz grantów. Wszystkie je łączy otwartość, zgoda na to, by odbiorcy muzeum mogli aktywnie korzystać z tych zasobów. Ta odwaga przekłada się nie tylko na lepszą komunikację z badaczami i fanami historii, ale również na efektywność pracy instytucji.
Dwa lata temu Muzeum podjęło decyzję o uporządkowaniu i otworzeniu dostępu do swoich zasobów. Praktyczny cel – ułatwienie zarządzania własnością intelektualną między wieloma działami podpisującymi rocznie kilkadziesiąt umów – przekształcił się z czasem w systematyczną pracę nad przeistoczeniem się w pierwszą otwartą instytucją kultury w Polsce z własną polityką otwartości. Procesem tym kierowała pracująca w Muzeum Klaudia Grabowska, która prowadzi program Otwartej Kultury w Centrum Cyfrowym oraz działa na rzecz otwartej nauki Creative Commons i Centrum Cyfrowym.
Zespół CC pomagał szkolić pracowników Muzeum i konsultować z nimi potrzeby wobec takiego dokumentu, jak i samej obecności instytucji w sieci. Stanowi to element szerszych działań prowadzonych przez zespół Otwartej Kultury, którego celem jest wspieranie instytucji kultury na drodze do otwartości. Niewiele polskich instytucji posiada podobne deklaracje, choć wiele z nich otwiera swoje zasoby od lat. Podjęcie decyzji o przekuciu zasad prawnych na coś strategicznego to poziom zaawansowany, który mamy nadzieję posłuży za wzór innym instytucji. My zaś będziemy się przyglądać realizacji zapisanych w nim postanowień.
Muzeum do tej pory opublikowało na wolnych licencjach m.in. Kalendarium Historyczne, materiały edukacyjne i scenariusze lekcji historii, kilkaset artykułów i kilkadziesiąt publikacji naukowych, serwis BazHum czyli bibliograficzną bazę czasopism humanistycznych i społecznych i serwis ze starodrukami Instytutu Historii UW. Muzeum stosuje również zapisy dotyczące otwartości w swoich konkursach i programie stypendialnym.
Zobacz też
Przegląd linków CC #178
W okresie letnim przegląd tygodniowy zamienił się w dwu, a czasem nawet trzytygodniowy, ale to nie oznacza, że nic się nie dzieje. Wręcz przeciwnie, dzieje się wiele, ale brak czasu by to opisać.
Otwarta Edukacja
1. W ubiegłym tygodniu odbył się zjazd Koalicji Otwartej Edukacji. Największe do tej pory spotkanie koalicji skorzystało z gościny Europejskiego Centrum Solidarności. W grupie ponad 20 organizacji i 50 osób pracowaliśmy nad rekomendacjami koalicji w obszarach nauki, otwartych instytucji kultury oraz otwartych zasobów edukacyjnych. Szczegółowe podsumowania i informacje o planach działania KOED na najbliższy rok pojawią się już niebawem.
2. Ogłoszona została kolejna edycja Tygodnia Otwartej Edukacji (Open Education Week), która odbędzie się na całym świecie w dniach 7-11 marca 2016. My już zaczynamy planowanie! Jak zwykle przygotowania warto śledzić pod tagiem #openeducationwk na mediach społecznościowych.
3. Ruszyły konsultacje trzeciej części Naszego Elementarza, darmowego podręcznika dla drugoklasistów wydawanego przez Min. Edukacji Narodowej. Przypominamy ocenę z perspektywy otwartości zasobów, jaką poprzednim częściom wystawiło Centrum Cyfrowe. Ciekawe jak wypadnie najnowsza edycja.
Otwarta nauka
4. Czy profesjonalni wydawcy naukowi jak Nature, pobierający wysokie opłaty za publikację wyników badań ale promujący również otwarty dostęp do nich spotkają się w swoich oczekiwania co do modelu finansowania z grantodawcami naukowymi? W wywiadzie dla Horizon Magazine redaktor czasopisma Nature, Philip Campbell, odpowiada o kosztach pracy redakcji i błędach naukowców i wydawców.
5. Holendrzy chcą wprowadzić pełen otwarty dostęp do publikacji naukowych swoich naukowców do 2024 roku w modlu tzw. złotej drogi tj. przy finansowaniu publikacji przez grantodawcę lub uniwerstet. Celem jest aby nikt nie ponosił podwójnych kosztów publikacji i dostępu do wyników badań. Porozumieli się już w tej sprawie z większością wydawców poza Elsevierem. W odpowiedzi związek uniwersytetów podjął decyzję o bojkocie wydawcy począwszy od nakłaniania swoich pracowników do rezygnacji ze stanowisk w redakcjach jego czasopism. (więcej…)
Zobacz też
Przegląd linków CC #177
WAŻNE: Koalicja Otwartej Edukacji zbiera podpisy pod petycją o dozwolonym użytku edukacyjnym. W Sejmie rozpoczęły się prace nad nowelizacją ustawy o prawie autorskim, którą w połowie maja przyjęła Rada Ministrów. Proponowana nowelizacja nie jest korzystna dla instytucji edukacyjnych, instytucji kulturowych (np. bibliotek i muzeów) oraz organizacji pozarządowych realizujących działania edukacyjne – rząd wycofał się ze zmian wspierających organizacje w realizowaniu tych zadań.
Otwarta edukacja
1. Ile kosztuje stworzenie otwartego podręcznika? Tony Bates szacuje, że w warunkach Stanwó Zjednoczonych to koszt ok 80 000 – 130 000 dolarów. Wyliczenia nie biorą się znikąd, Bates opisuje dokładnie proces (koszty pracy, czas) jaki sam poświęcał razem z zesołem na stworzenie podręcznika Teaching in a Digital Age. Świetna lektura dla zawodowych autorów i wydawców chcących podjąć się tworzenia otwartych wydawnictw.
2. Jeśli szukacie więcej argumentów za używaniem otwartych zasobów edukacyjnych to przyda się lektura artykułu o ich zaletach z perspektywy pedagogiki krytycznej w czasopiśmie Hybrid Pedagogy. Gregory Zobel zwraca uwagę na to, że niezależnie od tego czy korzystamy z OZE w tradycyjnej klasi i formalnej edukacji czy do samodzielnego uczenia się, otwarte zasoby przyczyniają się do zmiany całego paradygmatu edukacji i ułatwiają uniezależnianie jej od sztywnych instytucji.
Otwarta nauka
3. To, że internet przyczynił się do rozwoju otwartego dostępu do nauki jak i samego otwierania procesów nauki jak ułatwienie recenzji czy dopuszczenie ludzi spoza świata nauki do badań np. poprzez crowdsourcing, to jasne. Rzadko mówi się jednak to tym, że gdyby nie idee otwartości jakie przyświecały twórcom sieci, Internet nie byłby tym czym jest teraz. Więcej na blogu open science.
4. Badacze na bazie 45 milionów artykułów indeksowanych w Web of Science z lat 1973-2013 analizują koncentrację czasopism naukowych w wydawnictwach Reed-Elsevier, Wiley-Blackwell, Springer oraz Taylor & Francis. Artykuł analizuje jak koncentracja ta zmienia się w czasach cyfrowej dystrybucji i jak czasopisma migrują między dużymi i małymi wydawcami. (więcej…)
Zobacz też
Przegląd linków CC #176
Otwarta edukacja
1. E-podręczniki Cyfrowej Szkoły nadchodzą. MEN dementując doniesienie dziennikarzy zapewnia, że trafią one do szkół (a raczej do sieci) 1 września. Te podręczniki będą otwarte i cyfrowe, ale niezależnie od nich za pomocą dotacji celowych pozostałe podręczniki będą stopniowo dofinansowane dla kolejnych klas szkół podstawowych i gimnazjów. Czekamy i uważnie obserwujemy rozwój wydarzeń…
2. Otwarte zasoby edukacyjne i zasoby dostępne w bibliotekach to podstawowe elementy zapewniające dziś równe szanse dostępu do wiedzy i edukacji. Różnią się one jednak z perspektywy prawa autorskiego, do tworzenia kursów i podręczników potrzebne są takie zasoby, które można wykorzystywać swobodnie (otwarte). David Willey rozpatruje kwestie zastępowania (lub braku takiej możliwości np. w przypadku dzieł sztuki) zasobów edukacyjnych, a tym samym wspólną przyszłość OZE i bibliotek.
3. Pierwsze wnioski z badań projektu Erasmus Mundus ExplOERrer na temat otwartych praktyk edukacyjnych zawierają m.in. rekomendacje dotyczące otwartych zasobów edukacyjnych i tego, że wiedza na ich temat oraz tego jak je tworzyć i wykorzystywać jest konieczna również dla rozwoju i upowszechniania najlepszych otwartych praktyk. Dzielenie się wiedzą to nie wszystko, warto zadbać również o łatwość dzielenia się zasobami nad którymi pracuje się w szkole.
4. Jedna z największych i pierwszych platform MOOC edX, wspólny projekt MIT i Uniwersytetu Harvarda udostępniła wreszcie możliwość publikowania w niej kursów na licencjach CC. Tego właśnie potrzeba MOOC-om.
Otwarta nauka
5. Narodowe Centrum Nauki optuje za zieloną drogą otwartego dostępu. Platforma Otwartej Nauki przeprowadziła wywiad z prof. Zbigniewem Błockim, dyrektorem NCN-u o kosztach dystrybucji i promocji wyników badań naukowych.
Zobacz też
Przegląd linków CC #175
Otwarta edukacja
1. Projekt OERup! przygotował w ramach swoich badań serię krajowych oraz ogólnoeuropejski raport na temat potrzeb w zakresie otwartych zasobów edukacyjnych w edukacji osób dorosłych.
2. Gdzie w Europie jest najwięcej dostępnych kursów typu MOOC (Masowy otwarty kurs online)? To próbuje prezentować MOOC Scoreboard na portalu Open Education Europa. Brakuje nam jednak informacji o tym, które z tych kursów udostępniają swoje treści na wolnych licencjach.
3. Pod koniec kwietnia na konferencji Open Education Global w Banff (Kanada) dyrektor Mozillii Mark Surman występował z głównym wykładem podczas którego przekonywał, że koniecznością otwartej edukacji jest edukacja medialna i cyfrowa najmłodyszch, do której skalowania potrzebne są otwarte zasoby które mogą być wykorzystywane przez wszystkich i wszędzie.
4. Na przecięciu edukacji i nauki: o tym jaką rolę w ratowaniu zagrożonych zniknięciem języków pełni otwarty dostęp do nauki, zwłaszcza danych i otwarte zasoby edukacyjne możecie przeczytać na blogu Open Science.
Otwarta nauka
5. Richard Poynder przeprowadził kolejny świetny wywiad. W rozmowie z prof. Johnem Willinskym, założycielem Public Knowledge Project, dyskutują problemy przekonywania wydawnictw czasopism naukowych do przechodzenia na wydawanie w sieci, tworzeniu oprogramowania dla nauki i wiele innych tematów z pogranicza otwartej nauki.
Otwarte zasoby
6. Otwarte zasoby mogą być nawet fizyczne tak jak „otwarty samochód” projekt opartego o otwarty kod i schematy techniczne samochodu do samodzielnej konstrukcji Tabby Evo. Zespół OSVehicle nie tylko opracował projekt, który intensywnie testuje, ale również publikuje jak otwarty kod dokumentację i instrukcje do tworzenia i przerabiania na inne modele swojego samochodu, na licencji CC BY-SA.
Zobacz też
Przegląd linków CC #174
Otwarta edukacja
1. Kontynuacją projektu darmowego i (częściowo) otwartego Naszego Elementarza dla 1 i 2 klasy szkoły podstawowej są darmowe podręczniki do kolejnych klas podstawówek i gimnazjów. W przypadku starszych klas MEN zdecydował się na dofinansowanie (w gim. wysokości 250 zł na ucznia) zamiast tworzenia własnych podręczników. Program ma jednak poślizg i istnieje ryzyko że szkoły będą zaopatrywać się w podręczniki dopiero w październiku. Tymczasem wydawcy już oferują rozwiązania, które mają ułatwić im sprzedaż pakietową, którą MEN chciał utrudnić aby nauczyciele wybierali podręczniki pod kątem uczniów, a nie najbardziej opłacalnej oferty.
2. Centrum Cyfrowe zaprasza na cykl webinariów poświęceonych otwartym zasobom edukacyjnym w edukacji wyższej. Webinaria adresowane są do dydaktyków akademickich i odbywać się będą w dniach 11-25 maja, szczegóły na blogu Centrum.
3. Otwarte lekcje, projekt spotkań i warsztatów o otwartych zasobach edukacyjnych organizowanych przez nauczycieli dla nauczycieli doczekał się swojej angielsiej wersji.
Otwarta nauka
4. Richard Poynder przypomina historię i przepytuje redakcję Multidisciplinary Digital Publishing Institute, naukowego wydawcy który przez kilka lat zmagał się z ogromnymi kontrowersjami i został uznane za wydawcę „drapieżnego” i publikującego pseudonaukowe artykuły.
Otwarte zasoby
Zdjęcie aut. Mikipons, na licencji CC BY-SA 3.0. Wikimedia Commons.
5. W tym roku zamiast konkursu Wiki Lubi Zabytki Wikipedia organizuje konkurs na fotografię dziedzictwa naturalnego.
6. Trochę nowości w siostrzanym projekcie Otwartezasoby.pl, gdzie pojawiła się wygodna opcja filtorwania zasobów po rodzaju i licencji równocześnie oraz jak co tydzień nowe zasoby m.in. świetna kolekcja wolnych ikon wektorowych Flaticon.
Prawo
7. Katarzyna Rybicka z Centrum Cyfrowego odpowiada dlaczego mimo zapewnień MKiDN, że reforma prawa autorskiego poszerzy dozwolony użytek, nowelizacja prawa autorskiego w obecnym kształcie szkodzi systemowi edukacji i nie wyjaśni wątpliwości, które teraz pozwalają firmom nadużywać prawa i domagać się od szkół opłat za legalne działania.
Zobacz też
Przegląd linków CC #173
Otwarta edukacja
1. Na niedawno zakończonej konferencji OER15, która miała miejsce w Cardiff w Wielkiej Brytanii jednym z dyskutowanych wątków były otwarte zasoby edukacyjne w szkolnictwie wyższym i nieskuteczność wielu podmiotów w udostępnianiu w otwarty sposób zasobów finansowanych ze środków publicznych. Na konferencji byli obecni przedstawiciele Centrum Cyfrowego, a więc możemy liczyć również na relację po polsku (tymczasem musi Wam wystarczyć notatka graficzna z panelu o polityce otwartych zasobów aut. @maerso)
2. Projekt OER World Map zbiera historie na temat tworzenia, wykorzystywania i badania otwartych zasobów edukacyjnych. Jeśli uczestniczycie w projekcie, którego doświadczeniami warto się pochwalić bardzo pomożecie projektowi badawczemu, który tworzy mapę OZE.
3. Kilka dniu temu OER University uruchomiło kolejny kurs (ang.) poświęcony cyfrowym kompetencjom przydatnym w tworzeniu otwartych zasobów edukacyjnych.
4. Public Policy and Management Institute (PPMI) na prośbę Directorate-General for Education and Culture (DG EAC), który jakiś czas temu w imieniu KE prowadził ankietę nt praw autorskich w edukacji, kontynuuje swoje działania w tym obszarze. Tym razem przygotował ankietę skierowaną do nauczycieli i uczniów.
Otwarta nauka
5. Europejski Związek Uniwersytetów (EUA European University Assocation) opublikowała niedawno dokument będący poradnikiem jak opracowywać i wdrażać polityki otwartego mandatu czyli otwierania dostępu do publikacji naukowych tworzonych na danej uczelni. Open Access Checklist (PDF) zawiera informacje o korzyściach, wyzwaniach, czynnikach strategicznych i ekonomicznych jakie należy wziąć pod uwagę tworząc otwartą politykę uczelni. Zważywszy na to że ponad 30 polskich uczelni należy do EUA można mieć nadzieję, że lektura poradnika wpłynie na ich znajomość modeli open access i przyszłe decyzje o jego wdrażaniu. (więcej…)
Zobacz też
Przegląd linków CC #172
Otwarta edukacja
The Open Education Licensing Project to projekt kilku australijskich uniwersytetów oraz australijskiego rządu na rzecz badania i rozwiązywania problemów uczelni wyższych z zakresu prawa autorskiego oraz stosowania otwartych licencji do tworzenia otwartych zasobów edukacyjnych czy udostępniania treści naukowych. Celami projektu jest nie tylko ułatwianie tworzenia i udostępniania OZE, ale również podniesienia konkurencyjności australijskich uczelni.
Ośrodek Rozwoju Edukacji udostępnia otwarty kurs e-learningowy projektu e-podręczników Cyfrowej Szkoły, w ramach którego można przejść moduły na temat otwartych zasobów edukacyjnych, cyfrowej dydaktyki.
Otwarta nauka
Pamiętacie OLE (Otwartą licencję edukacyjną)? Pomysł Instytutu Książki i Biblioteki narodowej na pseudo-otwartą (ograniczoną w zasadzie do dozwolonego użytku, tylko krajową) licencję, który na szczęście się nie przyjął w Polsce pojawił się teraz w Wielkiej Brytanii. W tej części dramatu o nazwie UKIP Licence chodzi o licencję dla publicznie finansowanych wyników badań naukowych, które trafiały by do otwartego dostępu wyłącznie z licencją krajową dla użycia w Wielkiej Brytanii.
Centrum Cyfrowe zaprasza na szkolenie z open access dla bibliotekarzy i bibliotekarek w Gdańsku. Szkolenie odbędzie się w Bibliotece Głównej Politechniki Gdańskiej w ramach Tygodnia Bibliotek 2015, 8 maja (piątek) o godz. 10:30.
Otwarte zasoby
Rijksmusuem udostępniło już łącznie ponad 210 000 eksponatów w sieci, w większości są to utwory należące już do domeny publicznej. Od kiedy muzeum podjęło decyzję o otwartym udostępnianiu, z prawami do ponownego wykorzystania, ich cyfrowa kolekcja powiększyła się dwukrotnie. (więcej…)