CC Checklist – sprawdź czy jesteś gotowy
Poniższy checklist ma z zadanie pomóc Ci sprawdzić formalne i przygotowanie do wdrożenia stosowania licencji CC w Twojej organizacji, instytucji lub filmie.
1.Prawo
Posiadanie praw autorskich majątkowych do utworu:
upewnij się co do warunków umowy jaką posiadasz na dane materiały. Jeśli podpisujesz nowe umowy możesz skorzystać z wzorów umów Koalicji Otwarte Edukacji.
http://koed.org.pl/pomoce-prawne/wzory-umow/
Posiadanie licencji na wykorzystywanie utworu:
pamiętaj o poprawnym oznakowywaniu licencji i autorstwa (patrz Oznakowywanie licencji).
Pola eksploatacji:
W umowie o przeniesienie praw i umowie licencyjnej należy zawsze określić konkretne pola eksploatacji (sposoby wykorzystania) utworu, których dotyczy umowa.
Poszanowanie warunków licencji:
Każda licencja Creative Commons określa warunki na jakich można korzystać z danego utworu, naruszenie warunków licencji (np. komercyjne wykorzystanie utworu z warunkiem Na Warunkach Niekomercyjnych) oznacza automatyczne złamanie warunków licencji.
Oznaczanie wszystkich kopii utworu i utworów zależnych:
Jeśli publikujemy materiały w wielu formatach (np. na stronie internetowej i jako publikację drukowaną) pamiętajmy o oznaczeniu każdej kopii utworu. Również w wypadku tworzenia utworów zależnych należy pamiętać o oznaczeniu każdego wykorzystanego utworu.
2.Wybór licencji
Wyboru licencji można łatwo dokonać za pomocą narzędzia http://creativecommons.org/choose/ lub odpowiadając na dwa poniższe pytania:
A. Czy zezwalasz na komercyjne wykorzystywanie swojego utworu?
B. Czy zezwalasz na modyfikacje swojego utworu?
Musimy również określić system prawny, w którym chcemy udostępnić naszą pracę. Brak wyboru sprawi, że wybrana licencja będzie dostępna w wersji Unported co oznacza, że została przygotowana jako uniwersalna wersja mająca zapewnić warunki jak najbardziej zbliżone do siebie niezależnie od kraju wykorzystania pracy.
Uwaga: jeśli chcesz aby Twoje materiały były kompatybilne z zasobami Wikipedii wybierz licencję CC BY lub CC BY-SA
3.Oznakowanie utworu
Wybierając licencję za pomocą narzędzia http://creativecommons.org/choose/ (patrz wyżej) otrzymujesz również podstawowe oznaczenie wyrażone tradycyjnie oraz w kodzie HTML, które można bardzo prosto umieścić na stronie internetowej lub skopiować do publikacji. Czasem jednak dobrze wiedzieć jak dostosować oznakowanie do naszych potrzeb.
Podstawowe oznakowanie, zarówno dla materiałów umieszczonych w sieci jak i w tradycyjnych publikacjach powinna wyglądać tak:
© [Lista autorów], licencja: [CC-BY 3.0] (link do: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/deed.pl)
a do utworu zależnego, jeśli ma być udostępniony na innej licencji:
© [Lista autorów], źródło: [link do materiału oryginalnego] licencja źródła: [CC -BY 3.0] (link do: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/deed.pl), licencja: (dowolna wg wyboru autora utworu zależnego)
Jak widać na przykładzie, zapis można modyfikować pamiętając o konieczności umieszczenia wszystkich trzech podstawowych elementów: listy autorów, licencji oraz linki do treści licencji. Oznakowanie graficzne nie jest obowiązkowe, ale warto pamiętać, że ułatwia ono szybkie zorientowanie się w licencji dzięki uniwersalnym symbolom. W wypadku drukowanych publikacji należy pamiętać o podaniu pełnej treści linku do licencji.
Publikacje online dzięki specjalnej architekturze licencji Creative Commons mogą być reprezentowane przez 3 warstwy licencji ułatwiające ich zrozumienie zarówno dla ludzi i komputerów (np. wyszukiwarek). Dlatego tak ważne jest znakowanie utworów w jak najdokładniejszy sposób i z użyciem zarówno warstwy czytelnej dla człowieka (przystępne podsumowanie) jak i dla komputerów.
Oznaczanie różnych formatów
Tekst – każdy plik tekstowy stworzony w edytorach tekstu obsługujących kod HTML (np. MS Word czy Open Office) pozwala na umieszczenie w pliku oznaczenia licencji z działającym linkiem do licencji. Dodatkowo programy OpenOffice i LibreOffice możemy wzbogacić o wtyczkę umożliwiająca dodawanie/czytanie informacji licencyjnej w plikach tekstowych.
Więcej: http://extensions.services.openoffice.org/en/project/ccooo
Zdjęcia – poza oznakowaniem w miejscu publikacji (na Twojej stronie czy serwisie takim jak Flickr) zdjęcia i grafiki posiadają możliwość uzupełnienia ich o metadane. W popularnych programach graficznych takich jak PhotoShop, Gimp czy Inkscape można dodać do zdjęć i grafik informacje o autorze i licencji. Informacje te dostępne potem będą poprzez Właściwości pliku i czytelne dla innych programów czy wyszukiwarek internetowych. Większość przeglądarek zdjęć i grafik oferuje już narzędzia do przeglądania i modyfikacji metadanych grafik.
Metadane zdjęć zapisywane są w plikach EXIF towarzyszących każdemu zdjęciu, możemy modyfikować je za pomocą takich programów jak http://www.sno.phy.queensu.ca/~phil/exiftool/ a informacje o prawidłowym oznaczaniu znajdziemy w Wikipedii.
Do zdjęć można również dodawać graficzne oznaczenia autorstwa i licencji tzw. znaki wodne, należy jednak pamiętać, że mogą one utrudniać ponowne wykorzystanie zdjęcia. Znaki wodne są również odradzane dla materiałów umieszczanych w zasobach Wikipedii i Wikimedia Commons.
PDF, grafika – Oprogramowanie firmy Adobe obsługuje platormę metadanych XMP, która umożliwia proste umieszczanie w plikach metadanych np. dotyczących licencji.
Użytkownicy systemu Windows mogą również skorzystać z programu CC PDF Converter, który dowolny plik w formacie PDF może dodatkowo oznaczyć metadanym licencji i autorstwa. Program dostępny jest tutaj: http://www.cogniview.com/cc-pdf-converter.php
Więcej o XMP http://wiki.creativecommons.org/XMP
Instrukcja stosowania licencji Creative Commons w XMP (w jęz. angielskim) http://wiki.creativecommons.org/XMP_help_for_Adobe_applications
Dźwięk (mp3) – większość programów do edycji plików muzycznych obsługuje również edycję metadanych, które dla plików dźwiękowych obejmują autorstwo i prawa autorskie. W programach takich jak Audacity możemy edytować poszczególne dane lub stosować szablon w formacie XML.
Wideo – z racji na wielość formatów i brak skutecznego systemu deskrypcji plików wideo najlepszym rozwiązaniem jest publikacja takich materiałów w serwisach umożliwiających oznakowanie licencji CC oraz dodawania „analogowej” formy oznaczenia licencji tj. karty lub napisów końcowych zawierających klasyczne oznaczenie licencji: autora/autorów, rodzaju licencji i adresu treści licencji.
Więcej o oznaczeniach licencji:
http://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:Oznaczenia_licencji
http://pl.wikimedia.org/wiki/Plik:Broszura_o_licencjach.pdf
4.Publikacja utworu
a) Serwisy umożliwiające publikację materiałów z oznaczeniem licencji Creative Commons
Video:
http://blip.tv/, http://vimeo.com/, http://www.archive.org
Dźwięk/muzyka:
http://www.archive.org, http://soundcloud.com/, http://www.jamendo.com/pl/
Zdjęcia/grafika:
http://www.flickr.com/, http://commons.wikimedia.org/wiki/Main_Page
Prezentacje:
Dokumenty tekstowe/publikacje
Dodawania napisów/tłumaczeń do filmów
http://www.universalsubtitles.org/, http://www.overstream.net/
Wykresy/grafy
Strony typu Wiki
Strona WWW/dowolny dokument – podstawowe oznakowanie (graficzne, tekstowe i kod HTML)
Jeśli wszystkie lub większość materiałów znajdujące się na stronie objęte są jedną licencją warto oznaczyć całą stronę symbolem CC i licencją (pamiętając jednak o oznakowaniu tych materiałów, które są na innych licencjach lub objęte pełną ochroną).
Możemy zrobić to za pomocą narzędzia http://creativecommons.org/choose/ które po udzieleniu przez nas odpowiedzi na pytania o licencje (patrz wybór licencji) wygeneruje nam podstawowy kod do oznaczenia strony lub innego utworu. Kod znajdujący się w drugiej oznaczonej na rysunku ramce odpowiada za poprawnie techniczne oznakowanie utworu i jest zrozumiały dla wyszukiwarek internetowych (np. Google i Yahoo).
Takie oznakowanie jak powyżej, z autorem lub nazwą instytucji, rodzajem licencji, linkiem do niej oraz znakiem graficznym licencji możemy użyć na każdej stronie lub w dowolnym dokumencie graficznym czy tekstowym.
Wygenerowany kod możemy dodać do naszej strony na wiele różnych sposobów, najlepiej aby znalazły się kodzie źródłowym strony. Przykładowo w systemie blogowym WordPress, w panelu administracyjnym należy wejść w zakładkę wygląd → edytor. Tutaj możemy wybrać w kodzie którego fragmentu strony chcemy zrobić zmiany. Kod licencji Creative Commons najlepiej dodać do pliku footer.php – będzie wówczas widoczny w stopce każdej podstrony. Jeśli chcemy oznaczyć tylko wybrane podstrony lub artykuły na stronie. Należy również pamiętać o oznaczaniu utworów które wykorzystujemy na naszych stronach np. zdjęć.
5. Sprawdzanie licencji i śledzenie redystrybucji treści
OpenAttribute
http://openattribute.com/ – to wtyczka do popularnych przeglądarek Firefox, Chrome i Opera, która wykrywa poprawnie oznaczone strony z materiałami na licencjach Creative Commons. Wtyczka ułatwia również łatwe cytowanie i oznaczanie utworów.
Creative Commons Validator
http://validator.creativecommons.org/ – to narzędzia do sprawdzania poprawności kodu HTML w stronach, plikach HTML lub tekście. Validator sprawdza poprawność oznaczenia licencji zawartego w kodzie.
W polu 1 możemy wkleić fragment kodu HTML z oznaczeniem licencji. W polu numer 2 możemy umieścić link, który zostanie sprawdzony przez validator, zaś w polu 3 możemy załączyć plik w formacie HTML (np. jeszcze nieopublikowany na naszej stronie dokument. Po wybraniu jednej z opcji klikamy na przycisk Submit (…) aby sprawdzić poprawność oznaczenia.
Jak śledzić obecność naszych materiałów w sieci?
Statystyki stron i pobrań:
Google Analitycs http://www.google.com/analytics/ – popularny i proste po dodaniu do strony narzędzia do badania statystyk stron oferowane przez Google.
Piwik http://piwik.org/ – open sourcowe oprogramowanie do analizy statystyk stron posiada bardzo bogate opcje obserwacji szczegółowych miejsc i ruchu na stronie.
Śledzenie treści
Alerty Google http://www.google.pl/alerts – umożliwiają śledzenie występowania słów lub fraz w wynikach wyszukiwania Google. Alerty wysyłają maile z najnowszymi wynikami gdzie padają słowa lub frazy, które zdefiniujemy.
FairShare https://fairshare.attributor.com/fairshare/ – zaawansowane narzędzie do śledzenia występowania treści online, umożliwia zdefiniowanie zakresu wykorzystania, który ma być śledzony np. wyłącznie komercyjny.