Zanim wybierzesz licencję
Przed podjęciem decyzji o publikacji utworu na licencji Creative Commons należy pamiętać o szeregu spraw (poniższa lista nie jest wyczerpująca). Wszelkie pytania i wątpliwości możesz wyjaśnić pisząc na adres cc@creativecommons.pl, pisząc na listę dyskusyjną CC-PL lub samodzielnie uzyskując poradę prawną.
- Upewnij się, że utwór można objąć licencją Creative Commons.
- Upewnij się, że posiadasz prawa do utworu.
- Upewnij się, że rozumiesz, na jakiej zasadzie działają licencje Creative Commons.
- Dokładnie określ, co udostępniasz na licencji Creative Commons.
- Czy jesteś członkiem organizacji zbiorowego zarządzania? Jeśli tak, upewnij się, czy zezwala ona na wykorzystywanie licencji Creative Commons.
1. Upewnij się, że utwór można objąć licencją Creative Commons.
Licencje Creative Commons mogą być stosowane do utworów, które chroni prawo autorskie. W większości przypadków do takich należą: książki, scenariusze, strony internetowe, plany lekcji, blogi i dowolne inne formy pisarstwa; fotografie i obrazy; filmy, gry i inne materiały wizualne; utwory muzyczne, nagrania i inne utwory audio.
Licencji Creative Commons nie można zastosować do licencjonowania idei, faktów oraz innych obiektów, których nie chroni prawo autorskie. Przedmiot ochrony prawa autorskiego jest określony w art. 1-4 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
2. Upewnij się, że posiadasz prawa do utworu.
Przed użyciem licencji Creative Commons należy się upewnić, czy ma się do tego prawo. To oznacza, że należy się upewnić, czy osoba posiadająca prawa autorskie do danego utworu chce go udostępnić na licencji Creative Commons.
Jeśli jesteś autorem utworu, to zapewne jesteś także właścicielem praw autorskich do niego, wobec czego możesz go udostępnić na dowolnej, wybranej przez Ciebie licencji. Jednak jeśli utwór powstał w ramach stosunku pracy, to właścicielem praw autorskich jest zapewne Twój pracodawca, który jest jedyną osobą mającą prawo zdecydować, że utwór będzie objęty licencją Creative Commons. Jeśli utwór powstał w ramach jakiegoś rodzaju umowy, należy sprawdzić jej warunki i upewnić się, czy prawa do utworu nie zostały komuś przekazane.
W sytuacji, gdy zostają połączone utwory uprzednio stworzone przez innych ludzi lub też gdy utwór powstaje we współpracy z innymi, należy uzyskać od tych osób wyraźną zgodę na udostępnienie końcowego dzieła na licencji Creative Commons. Należy pamiętać, że zakupując płytę CD Davida Bowie czy też powieść Ryszarda Kapuścińskiego, nie otrzymujesz tego rodzaju pozwolenia, ponieważ są one publikowane na zasadzie „wszelkie prawa zastrzeżone”. Jedynie nawiązując bezpośredni kontakt z autorem/ą i omawiając z nim/nią kwestię publikowania na licencji Creative Commons, można otrzymać taką zgodę. Oczywiście jeśli łączysz własną twórczość z utworami na licencji Creative Commons, to posiadasz prawa do publikowania powstałej całości na licencji Creative Commons, jednak ta licencja musi być zgodna z licencją użytą przez twórcę wykorzystanego utworu.
3. Upewnij się, że rozumiesz, na jakiej zasadzie działają licencje Creative Commons.
Przed zastosowaniem licencji Creative Commons należy się upewnić co do zasad ich działania. W tym celu należy zapoznać się z naszym plikiem FAQ lub wyjaśnić niejasności na naszej liście dyskusyjnej. (http://lists.ibiblio.org/mailman/listinfo/cc-pl/)
Podstawą licencji Creative Commons jest prawo autorskie, tak więc mogą być one stosowane do publikacji wszystkich rodzajów utworów objętych ochroną prawa autorskiego, czyli np. do książek, stron internetowych, blogów, zdjęć, filmów, nagrań wideo, piosenek i innych nagrań dźwiękowych i wizualnych. Prawo autorskie chroni także programy komputerowe, jednak nie zalecamy (co wyjaśniamy poniżej) stosowania licencji Creative Commons do publikacji programów lub ich dokumentacji.
Licencje Creative Commons pozwalają określić warunki, na jakich inni mogą skorzystać z Twoich praw autorskich – na przykład z prawa do kopiowania utworu, do tworzenia na jego podstawie kolejnych utworów (tzw. utworów zależnych), prawa do rozprowadzania utworu i/lub uzyskiwania z tego korzyści majątkowej. Licencje te nie ograniczają zawartego w prawie autorskim prawa do dozwolonego użycia utworu. Licencje nie pozwalają też na kontrolę tych elementów, których nie chroni prawo autorskie, na przykład pomysłów lub idei.
Licencje Creative Commons zobowiązują każdego, kto będzie miał kontakt z utworem do wykorzystywania go zgodnie z licencją. Oznacza to, że jeśli Paweł posiada kopię utworu, który udostępniłeś na licencji Creative Commons, to może przekazać jego kopię Gawłowi, a Gaweł będzie miał prawo wykorzystać utwór zgodnie z licencją Creative Commons. W ten sposób zostają zawarte osobne umowy licencyjne z Pawłem i Gawłem.
Licencje Creative Commons są wyrażone w trzech różnych formatach: jako Przystępne Podsumowanie (tekst zrozumiały dla przeciętnego użytkownika), Tekst Prawny (tekst przeznaczony dla prawników) oraz metadane, które potrafią odczytywać komputery i programy. Aby skorzystać z licencji Creative Commons nie musisz niczego podpisywać ani zawierać z nami umowy. Wystarczy, że klikniesz na naszej stronie w link “Publikuj” i wybierzesz odpowiednią licencję na stronie http://creativecommons.org/license/.
Należy pamiętać, że licencje Creative Commons mają charakter niewyłączny. Oznacza to, że można udzielić innym zgody na korzystanie z utworu na licencji Creative Commons i jednocześnie na podstawie osobnej i innej licencji niewyłącznej udostępnić utwór komuś innemu na przykład za wynagrodzeniem.
Licencje Creative Commons są nieodwoływalne. Oznacza to, że nie możesz zabronić osobie, która uzyskała Twój utwór na licencji Creative Commons, wykorzystywania go zgodnie z warunkami licencji. Wolno w dowolnej chwili wstrzymać dystrybucję utworu na licencji Creative Commons, jednak taki krok nie wiąże się z wycofaniem z obiegu wszelkich kopii tegoż utworu już udostępnionych na licencji Creative Commons, w tym wiernych kopii, kopii zawartych w utworach zbiorowych czy też adaptacji utworu (w zależności od typu licencji).
Licencja jest ważna tak długo, jak długo nie dojdzie do jej wygaśnięcia – co następuje z chwilą naruszenia jej postanowień lub po upłynięciu okresu obowiązywania praw autorskich do utworu.
Należy więc dobrze przemyśleć wybór licencji Creative Commons.
4. Dokładnie określ, co udostępniasz na licencji Creative Commons.
Należy precyzyjnie określić, co zostaje udostępnione na licencji Creative Commons. Zalecamy określenie w ramach metadanych formatu utworu (tekstowy, audio, wideo, obraz lub utwór interaktywny). W ten sposób czytelny dla komputerów zapis jest bardziej dokładny.
Należy jednak przemyśleć, które elementy utworu podlegają licencji. Przyładowo, licencjonując stronę WWW należy zdecydować, czy licencją objęty jedynie tekst i grafika? Czy również kod strony oraz styl CSS? Podobnie, tworząc muzykę na licencji CC i udostępniając ją na własnej stronie należy podjąć decyzję, czy licencja obejmuje zarówno kompozycję muzyczną, nagranie dźwiękowe jak i wszelkie grafiki obecne na stronie? Należy również pamiętać, zgodnie z puniktem nr. 2, aby upewnić się co do posiadanych praw do każdego elementu udostępnianego na licencji Creative Commons.
Po ustaleniu, które elementy są objęte licencją Creative Commons, należy poświęcić chwilę na odpowiednie opisanie metadanych oraz notki prawnej. Przykładowo, należy napisać “Wszystkie zdjęcia na tej stronie są objęte licencją Creative Commons [wybrany rodzaj licencji]”.
W chwili obecnej stosowanie licencji Creative Commons może być utrudnione dla członków organizacji zbiorowego zarządzania. Jest tak ponieważ organizacje w systemach prawnych niektórych krajów zarządzają prawami do utworów na różnych zasadach: poprzez przeniesienie na OZZ praw autorskich, lub też poprzez powiernicze zarządzanie w efekcie wywołujące takie same skutki jak przeniesienie praw na OZZ, co często jest niezależne od członkostwa w danej OZZ. Tak więc będąc członkiem organizacji zbiorowego zarządzania można nie mieć prawa do samodzielnego licencjonowania utworów na licencji Creative Commons, ponieważ odpowiednie prawa są posiadane przez organizację.
Staramy się w chwili obecnej nawiązać współpracę z organizacjami zbiorowego zarządzania w celu wypracowania rozwiązania, które umożliwi twórcom skorzystanie z obydwu dostępnych systemów licencjonowania.
Jeśli napotkasz na trudności w korzystaniu z licencji Creative Commons ze względu na fakt członkostwa w organizacji zbiorowego zarządzania, prosimy o poinformowanie nas o tym problemie pod adresem mailowym cc@creativecommons.org.
Zachęcamy wszystkich członków organizacji zbiorowego zarządzania do skontaktowania się z władzami swojej organizacji i nakłonienia ich do umożliwienia członkom licencjonowania swoich prac na licencjach Creative Commons.